Nếu vậy, hãy theo dõi bài viết dưới đây để có thêm nhiều thông tin hữu ích về ngày Tết Hàn Thực cũng như cách chuẩn bị mâm cúng Tết đầy đủ nhất. Bạn chuẩn bị gì cho Mâm cúng Tết Hàn thực sắp tới?
Tết Hàn Thực là gì?
Đối với người Việt, đặc biệt là các dân tộc miền núi phía Bắc, ngày 3/3 âm lịch hàng năm được xem là ngày một ngày Tết khá lớn. Như hai câu trong Truyện Kiều của Đại Thi Hào Nguyễn Du: “Thanh minh trong tiết tháng ba/Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh”.
Trước khi bắt đầu tiết Thanh Minh, ngày 3/3 âm lịch là ngày Tết Hàn Thực được lưu truyền và ăn sâu vào tiềm thức của người Việt qua bao thế hệ. Không những thế, đây còn là ngày Tết lớn đối với các dân tộc miền núi phía Bắc. Còn các tỉnh miền xuôi, Tết Hàn Thực gắn liền với bánh trôi, bánh chay.
Tết Hàn Thực có nguồn gốc từ nước nào?
Thực chất, Tết Hàn Thực không bắt nguồn từ đất Việt. Dịch theo nghĩa chữ Hàn, “hàn” có nghĩa là lạnh còn “thực” là ăn. Và Tết Hàn Thực gọi nôm na là ngày Tết ăn đồ lạnh. Phong tục này bắt nguồn từ câu chuyện ly kỳ của Trung Quốc đã được truyền tụng bao đời nay.
Cụ thể, vào đời Xuân Thu (770 – 221), vua Tấn Văn Công nước Tấn gặp loạn phải bỏ nước lưu vong, nay trú nước Tề, mai ở nước Sở. Lúc bấy giờ, có một vị hiền sĩ tên Giới Tử Thôi theo phò vua trong vòng 19 năm. Trên đường lánh nạn, vì cạn kiệt lương thực mà Giới Tử Thôi phải lén cắt một miếng thịt đùi mình nấu lên dâng vua. Sau khi biết chuyện, Tấn Văn Công cảm kích vô cùng.
Nguồn gốc ngày Tết Hàn Thực
Sau này, Tấn Văn Công giành lại được ngôi vương. Sau khi trở về làm vua nước Tấn đã phong thưởng cho những người có công. Tuy nhiên, lại quên mất Giới Tử Thôi. Nghĩ mình theo vua phò là chuyện nên làm nên Giới Tử Thôi không hề oán trách, đưa mẹ về núi Điền Sơn ở ẩn.
Về sau nhớ ra, Tấn Văn Công cho người đi tìm Tử Thôi nhưng vì không tham danh vọng nên hiền sĩ nhất quyết không trở về lĩnh thưởng. Nhằm thúc ép Tử Thôi quay về, Tấn Văn Công đã ra lệnh đốt rừng. Không ngờ Tử Thôi quyết chí, hai mẹ con cùng chịu chết cháy trong rừng vào đúng ngày 3/3 âm lịch.
Nhà vua hối hận lập miếu thờ. Vào ngày 3/3 âm lịch hàng năm, người dân bị cấm dùng lửa nấu ăn, thậm chí còn phải làm đồ cúng từ hôm trước. Đây chính là nguồn gốc của ngày Tết Hàn Thực.
Tết Hàn Thực có ý nghĩa gì?
Ý nghĩa của ngày Tết Hàn Thực
Dù có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng Tết Hàn Thực của người Việt vẫn mang ý nghĩa riêng. Khác với Trung Quốc, vào ngày này, người Việt không kiêng lửa mà cùng nhau làm bánh trôi, bánh chay vì đây đều là những món ăn nguội – hàn thực.
Ở nhiều nơi, dân ta còn làm bánh trôi bánh chay để cúng thần hoàng. Tất cả món ăn được chuẩn bị vào ngày 3/3 đều được cúng gia tiên, với ý nghĩa con cháu một lòng hướng về gia tiên, nguồn cội. Đặc biệt, đây còn là dịp để con cháu từ phương xa tề tựu đoàn viên, cùng đi tảo mộ người đã khuất. Sau đó, cùng nhau sum họp bên bữa cơm gia đình.
Vậy ngoài bánh trôi bánh chay, mâm lễ vật dâng cúng lên tổ tiên còn cần những gì?
Mâm cúng Tết Hàn thực
Bánh trôi bánh chay
Bánh trôi, bánh chay là lễ vật đầu tiên không thể thiếu như đã nhắc ở trên. Nhiều người còn gọi Tết Hàn thực là Tết bánh trôi, bánh chay. Xưa kia, bánh trôi bánh chay truyền thống được làm từ bột gạo nếp, đường phên, vừng, đậu xanh. Những viên bánh trôi tròn trịa bọc lấy đường phên, ngoài rắc chút vừng trắng, bày đẹp đẽ trên đĩa.
Bánh trôi truyền thống có màu trắng từ bột gạo nếp
Ngày nay, bánh trôi được biến tấu nhiều màu sắc hơn từ các nguyên liệu tạo màu tự nhiên. Chẳng hạn, khi nhồi bột, người ta thêm màu đỏ từ gấc, hồng từ củ dền, xanh từ hoa đậu biếc, vàng từ bột nghệ hoặc bột hạt dành dành,...
Hiện nay, Tết Hàn thực được dâng cúng cả bánh trôi nhiều màu, ngũ sắc (5 màu cơ bản theo thuyết Ngũ hành).
Ngoài bánh trôi truyền thống màu trắng, nhiều người còn sáng tạo thêm bánh trôi Ngũ sắc dựa theo năm màu sắc cơ bản của thuyết Ngũ hành (xanh lá - Mộc, đỏ - Hỏa, vàng - Thổ, trắng - Kim, xanh dương - Thủy).
Không chỉ dừng lại ở bánh trôi bánh chay dáng tròn trịa truyền thống, nhiều người cũng dâng cúng cả bánh trôi tạo hình hoa sen, hoa mẫu đơn và các biểu tượng may mắn.
Ngoài ra, để truyền cảm hứng cho con trẻ, bánh trôi nước còn được tạo thành các hình con thú ngộ nghĩnh, đáng yêu. Tuy nhiên loại bánh này chỉ dùng để thưởng thức mà không mang dâng cúng.
Dù bánh trôi nước được biến tấu nhiều hình dáng và màu sắc đa dạng nhưng trong mâm cúng lễ Tết Hàn thực vẫn không thể thiếu được đĩa bánh trôi, bánh chay màu trắng truyền thống.
Hoa tươi và trầu cau
Nhiều nơi ở nước ta không ăn Tết Hàn thực, và trên thực tế đây cũng là một ngày lễ nhỏ. Tuy vậy, trên mâm lễ cúng dù to dù nhỏ, dù chay dù mặn vẫn không thể thiếu được hoa tươi và trầu cau.
Các loại hoa tươi được chọn theo mùa, đậm chất dân gian, chẳng hạn như hoa bưởi, hoa cau hoặc các loại hoa thơm mát, không có gai bày trên bàn thờ. Bên cạnh đó, thêm đĩa bày ba hoặc năm lá trầu và cau theo số lẻ như vậy.
Ngũ quả
Quả tươi được các gia đình chọn theo mùa hoặc điều kiện mỗi nhà, tuy nhiên mọi người thường chọn ngũ quả (không phải bày mâm ngũ quả), mà chọn những loại quả có nhiều màu sắc và mang ý nghĩa tốt lành. Chẳng hạn thanh long màu hồng với các cuống lá xanh mướt, hướng lên trên, phật thủ tươi căng, xòe như bàn tay, nho từng chùm lúc lỉu tượng trưng cho sự sung túc,...
Ngoài những lễ vật trên, mâm cúng có thể chuẩn bị thêm một ít tiền vàng (tùy thuộc vào từng gia đình), một ly nước sạch và 3 hoặc 5 chén trà nhỏ.
Ngày nay, cuộc sống bận rộn khiến nhiều người không có thời gian để làm bánh trôi, bánh chay. Thay vào đó, bạn có thể mua sẵn các gói bột hoặc bánh làm sẵn được bán rất nhiều trên đường phố, chợ dân sinh hoặc các tiệm online.
Những lễ vật dâng lên cúng tổ tiên đều có màu sắc tươi sáng, tròn trịa, dù lớn hay nhỏ, ít hay nhiều chỉ cần thành tâm, chu đáo là được. Tuy Tết Hàn thực không phải ngày lễ lớn, nhưng việc tưởng nhớ gia tiên, dâng lên lễ vật thể hiện lòng hiếu thảo, thành kính và mong ước những điều tốt lành.
>>Xem thêm: Nước giặt Sense Baby An toàn - Thơm mát - Sạch khuẩn vượt trội